Wańkowicz Melchior, Na tropach smętka [drzeworyt St. O. Chrostowskiego]

Wańkowicz Melchior, Na tropach smętka, Wyd. Bibljoteka Polska, Warszawa 1936, s. 371, wymiary 17 x 23,5 cm. Drzeworyt autorstwa St. O. Chrostowskiego. Mapy do książki wykonane zostały pod kierownictwem Bogdana Zaborskiego. Oprawa płócienna z epoki, ze złoceniami na grzbiecie. Przetarcia oprawy.

Zawiera: 2 drzeworyty, 2 pięciobarwne rozkład. mapy, 3 wkładki trójbarwne, 19 map, planów i wykresów, 40 rysunków, 172 fotografie.

Na tropach Smętka – powieść reportażowa Melchiora Wańkowicza, po raz pierwszy wydana w 1936. Jak podawał sam autor, był to jego pierwszy duży utwór, powstały ze świadomym zamiarem literackim.
Wańkowicz opisuje w powieści swój pobyt latem 1935 r. w ówczesnych Prusach Wschodnich. Obejmował on spływ kajakiem "Kuwaka" z młodszą córką Martą "Tili" Wańkowiczówną po rzekach i jeziorach Pojezierza Mazurskiego oraz objazd samochodem pozostałych terenów Warmii i Mazur. Podróż jest pretekstem i kanwą dla historycznych, politycznych i filozoficznych rozważań o przeplatających się, skomplikowanych na przestrzeni wieków (od "wczesnych" Krzyżaków do "wczesnych" hitlerowców) losach mieszkańców tych ziem: Mazurów, Polaków i Niemców.

Opisy eskalującej przemocy i nienawiści ludności pochodzenia niemieckiego w stosunku do rdzennej, polskojęzycznej ludności mazurskiej pomagają zrozumieć, co działo się w tym narodowościowym tyglu w przededniu wybuchu II wojny światowej. Powieść pozwala także zrozumieć, dlaczego wynik plebiscytu 1920 był klęską polskości na tych ściśle z Polską związanych terenach.

Powodzenie książki było ogromne. Miała ona w ciągu niepełnych czterech lat aż dziewięć wydań. Ostatnie, dziewiąte wydanie przedwojenne Niemcy zagarnęli wprost z maszyn drukarni w Bydgoszczy. "Na tropach Smętka" zostało uznane za najwybitniejszy tom reportażowy dwudziestolecia międzywojennego.
"Wobec jawnej wrogości autora" Gestapo zakazało wydawania książki Wańkowicza w Niemczech. Po wybuchu II wojny światowej już w czasie kampanii wrześniowej Wańkowicz był intensywnie poszukiwany przez Niemców w związku z autorstwem tej powieści.