Jan Matejko, SZKIC DO OBRAZU, ok. 1865

ołówek, papier, 12,7 x 18,3 cm (w świetle passe-partout)
sygn. na dole na środku: JM.; p.d. numer (ołówkiem): 22

Szkic jest zapewne jedną z koncepcji do obrazu Alchemik Sędziwój i król Zygmunt III – płótna ukończonego przez Matejkę w 1867 roku (olej, deska, 73 x 130 cm; Muzeum Sztuki w Łodzi). Ogranicza się do rozplanowania postaci z prawej strony obrazu. W centrum znalazł się Zygmunt III Waza, za którym widzimy zarys dwóch siedzących postaci męskich. Całość kompozycji z prawej strony zamyka postać stojącego błazna z zaciekawieniem wyglądającego zza króla. Rysunek znacząco różni się od finalnej kompozycji obrazu oraz późniejszego szkicu, prezentowanego na aukcji Agra-Art w październiku 2017 roku.

Szkic nawiązuje do historii Michała Sędziwoja (1566-1646) – absolwenta Akademii Krakowskiej zajmującego się alchemią. Był autorem wydanego w 1604 r. Novum Lumen Chymicum – De Lapide Philosophorum, niezwykle cenionego w Zachodniej Europie dzieła, które zostało przełożone na wiele języków europejskich. Przedstawił on w nim wynik swoich badań alchemicznych prowadzonych nad powietrzem i jego rolą w procesach oddychania i spalania. Według Sędziwoja powietrze zawierało cibus vitae. Dziś wiemy, że ów „pokarm życia“ to tlen.

Jan Matejko (Kraków 1838 - Kraków 1893) - najwybitniejszy polski malarz historyczny; studia malarskie rozpoczął pod kierunkiem W. Łuszczkiewicza i W. K. Stattlera w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (lata 1852-1858). Następnie uczył się w Akademii monachijskiej u H. Anschütza (1859) i przez dwa miesiące w Akademii wiedeńskiej u C. Rubena (1860). Po studiach mieszkał i pracował w Krakowie. W 1873 objął stanowisko dyrektora tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych, pełniąc tę funkcję aż do śmierci. Dużo podróżował - wielokrotnie wyjeżdżał do Paryża (w latach 1865-1880), Wiednia (1866-1888), w 1872 był w Konstantynopolu, a rok później w Pradze i Budapeszcie, odwiedzał również Włochy (1878-1879 i 1883). Był członkiem licznych akademii i towarzystw artystycznych m.in. Académie des Beaux-Arts (1873) i Instytutu Francuskiego (1874) w Paryżu, berlińskiej Akademii Sztuki (1874), Akademii Rafaelowskiej w Urbino (1878) i Künstlersgenossenschaft w Wiedniu (1888). W 1864 został członkiem Towarzystwa Naukowego w Krakowie, w 1887 otrzymał doktorat filozofii honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był twórcą wielkich i znanych płócien, m.in. Kazania Skargi, Rejtana, Unii Lubelskiej, Batorego pod Pskowem, Bitwy pod Grunwaldem, Hołdu Pruskiego czy Kościuszki pod Racławicami. Malował także portrety i - rzadziej - sceny religijne czy rodzajowe. Ważną rolę w jego twórczości odgrywał rysunek - artysta opracował, m.in. album Ubiory w Polsce od 1200 do 1795 oraz rysunkowy cykl Poczet królów i książąt polskich. W latach 1889-1891, wraz z zespołem uczniów, pracował nad polichromią kościoła Mariackiego w Krakowie. W rodzinnym domu malarza, przy ulicy Floriańskiej w Krakowie od 1898 mieści się poświęcone mu muzeum - Dom Matejki (Oddział MNK).