Alfred Lenica, STAN NAPIĘCIA, 1976

56,0 x 46,0cm - olej, płótno sygn. p.d.: Lenica

sygn. na odwr. na płótnie: A. Lenica | Warszawa | 55 x 46 | Stan napięcia | 1976

 

Powstały w 1976 roku Stan napięcia reprezentuje najbardziej ceniony, późny okres w twórczości Alfreda Lenicy. Wypracowanie indywidualnej i na pierwszy rzut oka rozpoznawalnej formuły malarskiej zajęło artyście – muzykowi z wykształcenia – blisko trzydzieści lat. Była to droga formalnych poszukiwań i technologicznych eksperymentów: od silnej inspiracji dziełami Picassa i surrealizmem w duchu Giorgio de Chirico, przez stworzenie pierwszego w polskiej sztuce obrazu taszystowskiego, po figurację zgodną z socrealistyczną doktryną i powrót do abstrakcji. Skrystalizowaną na początku lat 60. dojrzałą wizję malarstwa, najchętniej nazywaną przez Lenicę abstrakcyjnym surrealizmem, charakteryzowała – oprócz braku figuracji i metaforyczno-surrealnej idei – autorska technika, swoisty biologizm form, związki z muzyką i integralność tytułu z obrazem. Szczegółowo opisywała ją Bożena Kowalska: Płótno pokrywał kilku kolejnymi warstwami farby różnego koloru: od najjaśniejszej walorowo do najciemniejszej. Ostatnia, górna warstwa była zazwyczaj czarna lub ciemnobrązowa. Artysta przygotowywał też swoiste „narzędzia“ wycinane z tektury lub grubego papieru, którymi w sposób precyzyjnie wyczuty, zbierając zamierzone warstwy farby, odkrywał płytsze lub głębsze jej pokłady. Tą metodą wydobyte jakby z mrocznej głębi przestrzennej jawią się nieokreślone formy, świetliste, nasycone kolorem albo metalicznie połyskliwe. Są to najczęściej wijące się pasma, kształty niemal biologiczne, podobne muszlom, meduzom, szkieletom, ozdobom z metalu, albo do niczego, znanego oczom, niepodobne. Wypełniają one tłocznie płaszczyznę obrazu, albo występują oszczędnie, z umiarem. (...) najczęściej stanowią zbiorowiska elementów niezidentyfikowanych, dających jedynie wyobraźni odbiorcy – w zgodzie z intencją twórcy – różnorodne możliwości asocjacyjne. Wszystkie te formy są naładowane energią, dynamiczne, wydają się rozrastać poza krawędzie obrazów, albo szybować w przestrzeni rozsadzane eksplozją. (B. Kowalska, Alfred Lenica. Malarz zadumy, żywiołów i muzyki [w:] Alfred Lenica, praca zbiorowa pod red. B. Gawrońskiej-Oramus, Warszawa 2014, s. 25-26)

W prezentowanym obrazie napierające na siebie biomorficzne formy – wirtuozersko zestawione pod względem kolorystycznym – odpowiadają za niebywały dynamizm i ekspresję kompozycji. Efektem jest dzieło jednocześnie dekoracyjne i poruszające, treściowo niejednoznaczne. Naturalną konsekwencją obcowania z nim wydaje się być tytułowy „stan napięcia“. Monika Małkowska, komentując retrospektywę malarza w Galerii Miejskiej Arsenał w 2002 roku w owym napięciu widziała emocję definiująca sztukę Lenicy: Obrazy Alfreda Lenicy cechuje (...) dwuznaczność. Można je odebrać jako radosne, sławiące uroki życia, nawet hedonistyczne. Jednak równie dobrze można znaleźć w nich dramaty, rozterki duchowe, zmaganie się z trudami egzystencji (...) Zauważyłam, że najważniejszą ich cechą jest ogromne uczuciowe napięcie. Chciałoby się rzec – emocjonalne fortissimo. (M. Małkowska, Uwagi o twórczości Alfreda Lenicy, „Gazeta Malarzy i Poetów“ 2002, nr 1 (47), s. 42.)

 



♣ do wylicytowanej ceny oprócz innych kosztów zostanie doliczona opłata wynikająca z prawa twórcy i jego spadkobierców do otrzymania wynagrodzenia zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku - o prawie autorskim i prawach pokrewnych (droit de suite).

Alfred Lenica (Pabianice 1899 - Warszawa 1977) uczył się prywatnie rysunku i malarstwa w pracowniach Artura Hannytkiewicza i Piotra Kubowicza w Poznaniu (1925-1928). W latach 30. malował obrazy figuratywne, nawiązujące w stylistyce do kubizmu. Nieco później uległ wpływom surrealizmu, który, pomijając lata socrealizmu, stanie się dlań najpoważniejszym obszarem poszukiwań malarskich. Od połowy lat 40. utrzymywał stałe kontakty z kręgiem „Grupy Krakowskiej“, przyjaźnił się z Jerzym Kujawskim. Po przeniesieniu się do Poznania, w 1947 został współzałożycielem awangardowej grupy „4F+R“ (farba, forma, fantastyka, faktura + realizm). Jest autorem pierwszego polskiego obrazu taszystowskiego (Farby w ruchu, 1949, tempera). W okresie socrealizmu włączył się w nurt oficjalnej sztuki, pracując jednocześnie jako organizator życia artystycznego, prezes Okręgu Poznańskiego ZPAP (1948-1950) i jednocześnie kierownik Pracowni Sztuk Plastycznych tamże. W końcu lat 50. przeniósł się do War-szawy i również tu do 1969 pełnił kierownicze funkcje w ZPAP. W drugiej poł. lat 50. ponownie - po eksperymentach z lat 40. - uprawiał informel, malując chętnie techniką drippingu. Około 1958 wypracował indywidualny, charakterystyczny dlań styl wirujących, kolorowych, niekiedy kaligraficznie opracowanych form, które dynamicznie wypełniały pola obrazów. Tworzył je techniką zbliżoną do surrealistycznej dekalkomanii. Styl ten stał się znakiem rozpoznawczym artysty do końca życia. W swych obrazach nie unikał kształtów nawiązujących do form naturalnych (jego malarstwo nazywano „biologicznym“), a w latach 70. niekiedy włączał do kompozycji motywy figuralne. Wystawa retrospektywna artysty odbyła się w Galerii Zachęta w Warszawie w 1974.